گرامیداشت آئین تیرماه سیزده شو مازندرانی و تولد متولدین پائیز در خوابگاه حضرت زینب دختران آمل

"تیرماه سیزده شو " از کهن‌ترین جشن مازندرانی‌ها

گرامیداشت آئین تیرماه سیزده شو مازندرانی و تولد متولدین پائیز در خوابگاه حضرت زینب(س) دختران آمل 

هدف از اجرای این مراسم ایجاد شور و نشاط برای دانشجویان خوابگاهی و آشنایی دانشجویان غیر بومی با آئین و سنتهای بومی مازندران بوده که به همین مناسبت آموزشکده مراسم جشنی با حضور دانشجویان درخوابگاه برگزار کرده که دانشجویان با پوشش لباسهای سنتی و بازیهای محلی پرداخته و میوه های پائیزی تولدی برای متولدین پائیز به گرامیداشت این آئین تاریخی مازندران انجام داده است.

 جشن تیرگان که در زبان محلی مازندرانی‌ها به «تیرماه سیزده شو » معروف است، همان جشن معروف ایرانیان باستان است که در تاریخ باستانی تبری مصادف با دوازدهم آبان برگزار می‌شود.

درباره تاریخچه جشن تیرگان نیز روایات مختلفی وجود دارد؛ برخی پیروزی کاوه بر ضحاک و جشن مهرگان را مبنای جشن می‌دانند و برخی مردم معتقدند که تیرگان شب تولد حضرت علی (ع) است ولی برخی نیز معتقدند که جشن تیرماه سیزده شو یکی از کهن‌ترین جشن ایرانیان و مردم استان مازندران است و ارتباطی به تولد حضرت علی (ع) ندارد. جشنی که در خانه‌های روستایی و اهالی معتقد به آیین‌های سنتی مازندران به مثابه هر ساله در میانه آبان‌ماه برگزارشده که به آن «تیرماه سیزده شو» گفته می‌شود و آن را سالروز حماسه‌ معین‌ کردن مرز ایران با تیر رها شده‌ از کمان آرش می‌دانند و به ثبت ملی نیز رسیده اما به دلیل محاسبه نکردن روزهای کبیسه پس از ساسانیان، هنگامه‌ این جشن از تیرماه به میانه آبان‌ ماه جابه‌جا شد.

سیزدهم تیرماه طبری که سال‌ها در تقویم خورشیدی برابر با دوازدهم آبان ماه است، از دیرباز در برخی نقاط ایران خصوصاً مازندران در چنین شبی مراسمی برگزار می‌شد که همچون سایر مراسم سنتی و اساطیری بار معنایی خاصی دارد.

تمامی خانواده‌ها در این شب کنار هم جمع می‌شوند و تا پاسی از شب به خوردن تنقلات و گوش دادن به قصه و افسانه‌های بزرگ‌ترها سپری می‌شود، در گذشته در غروب روز سیزده، جوانان هم با در دست داشتن چند ترکه‌ بلند با کیسه‌ای که به انتهای آن بسته شده است، همراه کودکان به در خانه‌ها رفته و با سر و صدا و کوبیدن چوب به در خانه‌ها و لال‌بازی و شعر « لال بیَمو، لال بیَمو ، پارسال و پیرار بیَمو ، چِل بَزِن دیگه بَزِن، لال اِنِه لالَک اِنِه ، سالو ماه ارزون بوه، لال مار رسوا نَوِ، لال اِنِه لالَک اِنِه، پار بورده امسال انه » را سر داده و از صاحب خانه تقاضای هدیه می‌کنند و صاحب خانه نیز اغلب به آنها پول، میوه و شیرینی می‌دهد.

در این شب افزون بر خوراک‌هایی که مناسب میهمانی است بنا بر رسم، خوراکی‌های ویژه‌ای نیز تدارک دیده می‌شود و برخی نیز برای این جشن خوراکی‌هایی همچون "کاچی" نوعی حلوا، شیرینی "پِتی بَزه نون" و "کماج" تهیه می‌کنند و افراد خانواده با جمع شدن در کنار یکدیگر، گردو، سنجد، شیرینی، میوه و چای می‌خورند.

شگون چوب خوردن از لال نیز از دیگر برنامه‌های مخصوص این جشن است، به گونه‌ای که در این شب شخصی با لباس مبدل، دستمالی به سر بسته و صورتش را سیاه می‌کند و مانند لال‌ها با کسی حرف نمی‌زند. این شخص که او را لال، لال مار و لال شیش می‌گویند با همراهی چند نفر وارد خانه‌های محل می‌شود و با چوب و ترکه‌ای که در دست دارد، ضربه‌ای به ساکنان خانه می‌زند.مازندرانی‌ها، آمدن لال را به خانه و کاشانه خود به فال نیک می‌گیرند و باور دارند که «لال» هر کس را بزند تا سال دیگر مریض نمی‌شود.